Óëñòºð÷ ÿðüæ áàéíà

Ä.Ýðäýíýáàò: Óðäûí òîõèðîëöäîã, õýëýëöäýã, õóäàëääàã óëñ òºð ºíººäºð Àðä÷èëñàí íàìä áàéõã¿é

- Çàðèì õ¿í “Òàíàé ñóóäàë õýäýí òºãðºãèéí ¿íýòýé þì áý” ãýæ àñóóæ áàéíà. Áèä ýð¿¿ë óëñ òºðººð ºðñºëäºõ ¸ñòîé-

Àðä÷èëñàí íàìûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Ä.Ýðäýíýáàòòàé öàã ¿åèéí àñóóäëààð ÿðèëöëàà.

-ͺõºí ñîíãóóëüä òàíûã íýð äýâøèíý ãýæ ÿðüæ áàéñàí. ßàãààä íýðýý òàòàâ?
-ͺõºí ñîíãóóëèàð Àðä÷èëñàí íàì ïàðëàìåíò äàõü ñóóäëûíõàà òîîã õàäãàëàõ íü çàð÷ìûí àñóóäàë. Òèéì ó÷ðààñ íàìûí äàðãà íºõºí ñîíãóóëüä íýð äýâøèõ áîëîìæòîé äºðâºí õ¿íèéã íýðëýñýí. Òýäíèé íýã íü áè áàéñàí. ͺõºí ñîíãóóëüä íàìàéã íýð äýâø¿¿ëýõ ñàíàë òàâüñàíã áè áóðóóòãàõã¿é. Ãýõäýý ýöñèéí øèéäâýðèéã ×èíãýëòýé ä¿¿ðãèéí Àðä÷èëñàí íàìûí õîðîî, Àðä÷èëñàí íàìûí ¯íäýñíèé çºâëºëäºõ õîðîîíû õóðëààñ ãàðãàñàí.
-Ñ¿¿ëèéí ¿åä ÌÀÕÍ, Àðä÷èëñàí íàìòàé òîõèðîî õèéæ, 24 ä¿ãýýð òîéðãèéã òàíàéä “áýëýãëýñýí” ãýäýã ìýäýýëýë áàéíà. Èéì ìýäýýëýë ãàðàõ áîëñîí ¿íäýñëýë íü þó þì áîë. Òà þó ãýæ áîäîæ áàéíà âý?
-Óðäûí òîõèðîëöäîã, õýëýëöäýã, õóäàëääàã óëñ òºð ºíººäºð Àðä÷èëñàí íàìä áàéõã¿é. Çàðèì õ¿í “Òàíàé ñóóäàë õýäýí òºãðºãèéí ¿íýòýé þì áý” ãýæ àñóóæ áàéíà. Áèä ýð¿¿ë óëñ òºðººð ºðñºëäºõ ¸ñòîé. Ýíý îðîí çàéã öîî øèíýýð ãàðãàõûí òóëä ìàíàé íàì ÿâæ áàéãàà.
-Åð íü òàíàé íàì ïàðëàìåíò äàõü ñóóäëûíõàà òîîã õàäãàëæ ¿ëäýíý ãýäýãòýé èòãýëòýé áàéãàà þó. Õýäèéãýýð ÷èíãýëòýé÷¿¿ä àðä÷èëëûíõàíä èòãýë ¿ç¿¿ëæ áàéãàà ÷ ýíý óäàà ñàëõè õààøàà ÷ ¿ëýýæ ìýäíý ø¿¿ äýý?
-Àðä÷èëñàí íàì òºëºâøèæ áàéãàà. Áîäëîãûí õ¿ðýýíä àñóóäëàà øèéääýã õýìæýýíä î÷ü¸ ãýæ ýðìýëçýæ áàéíà. Ýíý áîë çºâõºí Àðä÷èëñàí íàìûíõ áèø ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèé ýðõ àøèã áàéõ ¸ñòîé. Ìîíãîëûí òºð òóíãàëàã áàéõûí ýõëýëèéã Àðä÷èëñàí íàì òýðã¿¿ëýõ áîäëîãîî áîëãîñîí. Ýíý ¿¿äíýýñ áèä àñóóäàëä õàíäàæ áàéãàà.
×èíãýëòýé÷¿¿äèéí õóâüä àðä÷èëëûã äýìæäýã. Ãýõäýý ìàíàé íàì ×èíãýëòýé ä¿¿ðýãò ÿëàëò áàéãóóëàõ íü òóéëûí çîðèëãî.
-Àðä÷èëñàí íàìààñ Íîãîîí íàì, Èðãýíèé çîðèã íàìä íºõºí ñîíãóóëüä õàìòðàí îðîëöîõ ñàíàë òàâüñàí.
-Íýã õýñýã Àðä÷èëñàí íàìûí ôðàêöóóä çºð÷èëäºæ, ýâ ò¿íæèí ìóó áàéñàí. Õàðèí íàìûí óäèðäëàãóóä ñîëèãäîîä ýíý áàéäëûã ººð÷èëæ, óóð àìüñãàëûã 纺ëð¿¿ëñýí ãýäýã. Îäîî íàìûí äîòîîä õàðèëöàà õýð áàéãàà âý?
-Àðä÷èëñàí íàìûí äîòîîä óóð àìüñãàë ººð÷ëºãäñºí. ¯¿íèéã íèéãýì àíçààð÷ áàéãàà ãýäýãò íàéäàæ áàéíà. Áèäíèé ýöñèéí çîðèëãî þó âý ãýäãèéã õàìãèéí íýãä¿ãýýðò òàâèõ ¸ñòîé þì áàéíà ãýäãèéã ìàíàé íàìûí ãèø¿¿ä, äýìæèã÷èä îéëãîñîí. Ýöñèéí çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä º÷¿¿õýí æèæèã àìáèöûã õàÿõ õýðýãòýé.
Ôðàêöûí àñóóäàë àìüäðàë äýýð áàéäàã ë ç¿éë. Öààøèä ÷ áàéõ áîëíî. Ãýõäýý õàìãèéí ãîë íü íýãäñýí áîäëîãî äýýðýý ôðàêöëàäàã áîëîõîîñ áèø õóâü õ¿íèé àìáèöààð ôðàêöëàäàã íü ìàíàé íàì äîòîð áàãàññàí ãýæ õýëæ áîëíî.

-Ìîíãîëûí óëñ òºðèéí òîì íàìûí ãåíñåêòýé óóëçàæ áàéãàà áîëîõîîð íýã ç¿éëèéã àñóóõã¿é ºíãºð÷ ÷àäàõã¿é íü. Ýíý ñàðä áàãòààä Îþóòîëãîéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ãýðýýíä ãàðûí ¿ñýã çóðíà ãýæ áàéíà. Îþóòîëãîéí îðäûã àøèãëàëòàä îðóóëàõûí òóëä Çàñãèéí ãàçàð ÷ íýëýýí ÷àðìàéæ àæèëëàà. Õàðèí ýíý òàë äýýð òàíû áàéð ñóóðèéã ñîíñâîë…?
-Îþóòîëãîéí àñóóäëààð îëîí õ¿í öýöðýõëýý, ÿðèëàà. Òýãýõýýð áè îëîí ç¿éë ÿðèìààðã¿é áàéíà. Ãýõäýý àðä ò¿ìýíä õ¿ëýýëò áèé. Òýä ÿäóó àìüäàð÷ áàéãàà ó÷ðààñ õ¿íäðýëòýé àñóóäëûíõ íü íýã õýñãèéã ÷ áîëîâ øèéäýõ ¸ñòîé. Òèéìýýñ Îþóòîëãîéí îðäûã àøèãëàõ íü çàð÷ìûí õóâüä çºâ. Õàðèí òºð íýã õóâèéí êîìïàíèòàé äàõèí õýçýý ÷ ãýðýý õèéæ áîëîõã¿é. Ìîíãîëûíõîî òºðèéí áîëîí õóâèéí õýâøëèéí êîìïàíèóäûã äýìæèæ, òýð êîìïàíè íü áóñàä êîìïàíèòàé ãýðýý õèéõ ÷èãëýë ð¿¿ ÿâàõ ¸ñòîé. Òýðíýýñ áèø òºð õóâèéí êîìïàíèòàé ãýðýý õèéäýã çàð÷ìûã áóðóó ãýæ áîäîæ áàéãàà.
-ÎÕÓ-ûí ãóðâàí òîì õ¿í ìàíàé óëñàä àéë÷ëàõäàà óðàíû ñàëáàðò õàìòðàí àæèëëàõ ñàíàë òàâüñàí. Åðºíõèéëºã÷ ÷ òýäíèé ñàíàëûã äýìæñýí. Ãýòýë òºðèéí òýðã¿¿íèé Ýíýòõýã óëñàä õèéæ áàéãàà àéë÷ëàëûí ¿åýð ýíý ñàëáàðò òóñ óëñòàé õàìòàð÷ àæèëëàõ àñóóäàë õºíäºãä뺺. Åð íü òàíû áîäëîîð óðàíû ñàëáàðò Îðîñ, Ýíýòõýã õî¸ðûí àëèíòàé íü õàìòàð÷ àæèëëàâàë ìàíàé óëñàä àøèãòàé âý?
-Óðàí áîë äýëõèéí àþóëã¿é áàéäàëòàé øóóä õîëáîîòîé. Ýíý óòãààðàà äýëõèéí àíõààðëûí òºâä íü áàéäàã. Óðàíû ñàëáàð àëü óëñòàé ò¿íøëýõ íü Ìîíãîë Óëñûí àþóëã¿é áàéäàëòàé øóóä õîëáîîòîé. Ñòðàòåãèéí ò¿íøèéí õóâüä ÎÕÓ-òàé ýíý ñàëáàðò õàìòðàí àæèëëàõ íü çºâ ãýæ áîäîæ áàéíà.


Õºíäºõ ñýäýâ

1.5 ñàÿ òºãðºãºº àâúÿ, Åðºíõèé ñàéä àà
-“Áîðîî ãîóëä”-ààñ õýäýí çóóãààð òîîëîãäîõ òýðáóì òºãðºãèéí òàòâàðàà àâñàí áîë ñîíãóóëèàð àìëààä áàéñàí 1.5 ñàÿ òºãðºãèéíõºº òàë õóâèéã ÷ áîëîâ ºã÷ áîëíî ø¿¿ äýý. Õàðàìñàëòàé íü òóñãààð òîãòíîñîí óëñ áàéæ ãàäààäûí çàõûí íàéìàà÷äàä äýýðýëõ¿¿ëýýä ë…-
“Àðâàí ñàÿûã õóëãàéëáàë øîðîíä, àðâàí òýðáóìûã õóëãàéëáàë ïàðëàìåíòàä çàëàðíà” ãýäýã ¿ã îðã¿é áèø áîëîëòîé. Ïàðëàìåíòàä áèçíåñèéí á¿ëýãëýëèéíõýí îðæ èðëýý. Òýä òºðèéí ýðõ áàðüæ, ººðñäèéíõºº àøèã ñîíèðõîëä íèéö¿¿ëæ áîäëîãî òîäîðõîéëæ áàéíà ãýæ áóõèìäàõ õ¿í öººíã¿é. Òèéì ýý, òýãýõäýý òýäíèéã áèä ë ñîíãîñîí ø¿¿ äýý. Òýãýýä õîäîîäîîðîî ñàíàë ºãäºã ãýæ ø¿¿ìæë¿¿ëýýä áàéãàà. ßàãààä áîëîõã¿é ãýæ. Õ¿íèé àìüäðàëä ìºí㺠õýðýãòýé íü ¿íýí þì ÷èíü. Õýðýâ áèä ºíººäºð ÿìàð ÷ àñóóäàëã¿é, ìºíãºíèé ãà÷èãäàëã¿é àìüäàð÷ áàéñàí áîë èéì ñîíãîëò õèéõã¿é ÷ áàéõ þì áèë¿¿, õýí ìýäëýý. Òýãýõäýý äýëõèéí õàìãèéí áàÿí îðîí ãýãääýã ÀÍÓ-ûí èðãýä ÷ áàñ õîäîîäîîðîî ñàíàë ºãñºí ø¿¿ äýý. Åðºíõèéëºã÷ Á.Îáàìà íýð äýâøèæ áàéõäàà ìºðèéí õºòºëáºðòºº “ªðõ á¿ðò 1000 àì.äîëëàð ºãíº” ãýæ îðóóëñàí íü ò¿¿íèé ÿëàëòàä èõýýõýí íºëººëñºí ãýäýã. Òýðáýýð õóóëü áóñààð ãàçðûí òîñ èõ õýìæýýãýýð îëáîðëîñîí êîìïàíèóäûí òàòâàðûã íýìýãä¿¿ëæ, òýð ìºíãèéã íü äóíäàæ àìüäðàëààñ äîîãóóð îðëîãîòîé ºðõ¿¿äýä ºãíº ãýæ õýëñýí íü àìåðèê÷óóäàä òààëàãäñàí ãýõ.
Åð íü àðä ò¿ìíèé îëîíõè íü ÿäóó àìüäàð÷ áàéãàà íü ¿å ¿åèéí ýðõ áàðèã÷ íàðòàé õîëáîîòîé. Òýä òºðèéí ýðõèéã óðò, óäààí õóãàöààãààð áàðèõûí òóëä çîðèóä àðä ò¿ìíýý ºëñãºëºí áàéëãàäàã ãýäýã. ßàãààä ãýâýë, ñîíãóóëèéí ¿åýð àòãà ãóðèë, òàâàí òºãðºã ºã÷ õóóðàõàä àìàðõàí ãýæ òýð. ªºðººð õýëáýë, õýí èõ õîîë ºãíº òýð õ¿íä ñàíàë ºãäºã ãýäãèéã ºíãºðñºí îíû ÓÈÕ-ûí ñîíãóóëèéí ¿ð ä¿íãýýñ õàðæ áîëíî. Ñîíãóóëü áîëîõîîñ ºìíº Àðä÷èëñàí íàìûí ðåéòèíã ºíäºð áàéñàí. Ýõ îðíû õèøãýýñ èðãýí á¿ðò “Ýðäýíèéí õóâü” áîëãîí ñàÿ òºãðºãèéí õóâüöàà ºãíº ãýæ áàéñàí ÷ “Õó” íàì ãýíýò èðãýí á¿ðò 1.5 ñàÿ òºãðºã áýëíýýð ºãíº ãýæ “òîì” äóóãàð÷, èðãýäèéí ñîíãîëòûã ýðã¿¿ëñýí íü íóóö áèø. Íýãýíò Ñ.Áàÿð äàðãà çîðèëãîäîî õ¿ðñýí ó÷ðààñ îäîî àìëàëòàà áèåë¿¿ëæ, 1.5 ñàÿ òºãðºãèéã èðãýí á¿ðò ºãºõ ë ¿ëäëýý. ßëàíãóÿà, ýäèéí çàñãèéí õÿìðàëòàé áàéãàà ýíý ¿åä àðä ò¿ìýíä áýëýí ìºí㺠õýðýãòýé áàéíà.
Àíõ èðãýí á¿ðò “Ýõ îðíû õèøèã-1.5 ñàÿ” òºãðºã ºãíº ãýæ àìëàæ áàéõäàà õýëæ áàéñàí ¿ãýý îäîî ñàíàà÷ ýý. Õýðýâ áèä ÿëàëò áàéãóóëáàë àìëàëòàà ìàðãààøààñ íü ë áèåë¿¿ëíý ãýýä áàéñàí ÷èíü õààíà áàéíà. Òýð áèòãèé õýë, ìàðãààø ñîíãóóëü áîëíî ãýæ áàéõàä èðãýíèéõýý ¿íýìëýõòýé èðæ, ÕÀÀÍ áàíêèíààñ 1.5 ñàÿûíõàà óðüä÷èëãààã àâààðàé ãýýä ë ÿäàðñàí àðä ò¿ìíèéõýý ñýòãýë ç¿éãýýð òîãëîæ áàéñàí. Òýãýýä ¿¿íèéãýý ýñðýã òàëûí õàð PR ãýæ òàéëáàðëàæ áàéñàí óäààòàé. Õàðèí îäîî “Õó” íàìûíõàí çàñãèéí ýðõèéã áàðèàä áàãàã¿é õóãàöàà ºíãºðñºí áîëîõîîð àìëàëòàà áèåë¿¿ëýõ ë öàã íü áîëñîí áàéìààð… Õàðàìñàëòàé íü îäîî áîëîõîîð í¿¿ðýý áóðóóëààä áàéõ þì. ªãºõ ìºí㺠áàéõã¿é, õî¸ð òîëãîéã àøèãëàëòàä îðâîë ýíý ìºíãèéã ºãíº ÷ ãýõ øèã. Õýðýâ Îþóòîëãîéã ýäèéí çàñãèéí ýðãýëòýä îðóóëæ, àøãààñ íü èðãýí á¿ðò 1.5 ñàÿ òºãðºã ºãíº ãýâýë ¿ëãýð. Äàðàà, äàðààãèéí ñîíãóóëüòàé çàëãàæ, çàìõàðíà ãýñýí ¿ã. Òèéìýýñ “Àéâåíõîó ìàéíç ìîíãîëèÿ èíê” êîìïàíèàñ óðüä÷èëãàà áîëãîí àâíà ãýýä áàéãàà 125 ñàÿ àì.äîëëàðûã äàðóéõàí àâ÷, 1.5 ñàÿ òºãðºãèéíõºº óðüä÷èëãààã ºãºõèéã àðä ò¿ìýí ÷èíü õ¿ëýýæ áàéãàà ø¿¿, Åðºíõèé ñàéä àà. Óäàõã¿é Åðºíõèéëºã÷èéí ñîíãóóëü áîëíî. Àðä ò¿ìýí ìýäýýæ ºìíºõ àìëàëòàà áèåë¿¿ëýý÷ ãýæ øààðäàíà. Òýãýõýýð òà þó ãýæ õýëýõ þì áý.
Ãàäààäûíõàí ìîíãîë÷óóäûã “Àëòàí äýýð ñóóñàí ãóéëãà÷èí” ãýäýã. Õàðèí áèä ººðñäèé㺺 õàìãèéí áàÿí ãýæ öýýæýý äýëääýã õýðíýý ºíººäºð ÿìàðøóóõàí àìüäàð÷ áàéãàà áèëýý. ªºðñ人 àëòàà àâ÷ ÷àäàõã¿é áàéæ ãàäààäûíõàíä áîë ç¿ãýýð ë ºãººä ÿâóóë÷èõäàã. Íýã ÷ òºãðºãèéí òàòâàð àâàõã¿é. ¯¿íèé òîä æèøýý íü “Áîðîî ãîóëä” ãýäãèéã õýí õ¿íã¿é ìýäíý. Ìîíãîëûí õºðñèéã ñýíäèéëæ, àëòûã íü àâààä ÿâàõäàà íýã ÷ òºãðºãèéí òàòâàð òºëººã¿é. Õýðýâ “Áîðîî ãîóëä”-ààñ õýäýí çóóãààð òîîëîãäîõ òýðáóì òºãðºãèéí òàòâàðàà àâñàí áîë ñîíãóóëèàð àìëààä áàéñàí 1.5 ñàÿ òºãðºãèéíõºº òàë õóâèéã ÷ áîëîâ ºã÷ áîëíî ø¿¿ äýý. Õàðàìñàëòàé íü òóñãààð òîãòíîñîí óëñ áàéæ ãàäààäûí çàõûí íàéìàà÷äàä äýýðýëõ¿¿ëýýä ë…